8 faktów, których nie wiecie o działalności charytatywnej

Skąd się wzięła zorganizowana dobroczynność? Jak zaczęła się działalność charytatywna na świecie? Jaka była pierwsza taka organizacja w Polsce? I kilka innych faktów, których być może nie wiecie o filantropii. Dzisiaj trochę o „branży”, w której działa nasza fundacja.

1. Działania charytatywne były prowadzone już w starożytności 

Może to być dla wielu zaskakujące, ale działalność charytatywna nie jest wynalazkiem czasów nowożytnych. Już w starożytności istniały organizacje i grupy społeczne, które pomagały biednym, chorym i opuszczonym. Inskrypcje, jakie znaleziono odnalezione na grobowcach starożytnych Egipcjan, odnotowują przykłady osób, które ofiarowały pomoc potrzebującym, np. chleb, ubrania, a nawet łodzie. Pojawiają się też inskrypcje na temat filantropów, którzy zajmowali się ochroną sierot i obroną wdów^[i].

Model grecki był nieco inny. Sarah Bond w artykule „Filantropia w czasach starożytnych: kilka wczesnych przykładów z basenu Morza Śródziemnego” opisuje go tak: „W greckich miastach połączono wiele form filantropii, aby wzmocnić kulturę miejską. Najważniejsze były obowiązki obywatelskie, które bogaci mężczyźni przyjmowali dobrowolnie lub pod silną presją rówieśników. Obowiązki te zobowiązywały zamożnych obywateli do osobistego dotowania kosztów świątyń, murów miejskich, zbrojowni, spichlerzy i innych obiektów miejskich promujących wspólną tożsamość i dobrobyt mieszkańców. Wybitni obywatele rywalizowali między sobą w wykonywaniu tych masowych darów, aby pokazać wyższość własnych cnót obywatelskich. Głównym motywem darczyńców była osobista próżność, ale bogaci obywatele ryzykowali ostracyzmem zarówno ze strony rówieśników, jak i plebejuszy, jeśli nie traktowali swojego bogactwa jako funduszu powierniczego, w którym społeczność miała udział”^[ii].

W prawie rzymskim po raz pierwszy w historii ludzkości usankcjonowano takie twory, jak trusty, fundacje charytatywne czy towarzystwa wzajemnej pomocy^[iii].

2. Korzenie dzisiejszych charytatywnych instytucji leżą w religii

Jak pisaliśmy w poprzednim artykule o różnicach między filantropią, dobroczynnością i działalnością charytatywną, charytatywność ma swoje korzenie w religii chrześcijańskiej i wiąże się z okazywaniem miłosierdzia potrzebujących. Wczesne kościoły chrześcijańskie tworzyły na przykład specjalne fundusze na wsparcie ubogich i chorych. 

Tak samo było w innych religiach, takich jak islam (zakat, czyli obowiązkowy podatek, który jest rozprowadzany wśród ubogich), judaizm (cedaka, czyli religijny obowiązek prowadzenia działań dobroczynnych, który należy wypełniać niezależnie od swojej sytuacji majątkowej) czy buddyzm, które od wieków angażują swoich wyznawców w działalność charytatywną.

Uważa się, że pierwszą organizacją charytatywną na świecie był powstały w 1739 roku szpital Foundling w Londynie.

3. Pierwsze większe organizacje charytatywne powstały w XIX wieku

Prawdziwy rozwój działalności charytatywnej nastąpił jednak dopiero w XIX wieku. Wraz z rozwojem przemysłu i urbanizacji wzrosła potrzeba pomocy osobom biednym, zwłaszcza robotnikom mieszkającym w skrajnie trudnych warunkach. 

Powstanie wielu takich organizacji zostało wywołane wojnami, jakie toczyły się na świecie. W odpowiedzi na działania wojenne w Genewie powstała największa na świecie organizacja charytatywna, czyli ruch Czerwonego Krzyża, utworzony w 1863 roku z inicjatywy szwajcarskiego filantropa Henriego Dundanta.

4. Pierwsza organizacja charytatywna w Polsce

Pierwsza duża organizacja charytatywna w Polsce, Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności, powstała w 1814 roku z inicjatywy hrabiny Zofii z Czartoryskich Zamoyskiej. Jego celem była pomoc osobom opuszczonym, starcom i sierotom. 

Polska organizacja w ramach ruchu Czerwonego Krzyża została założona po I wojnie światowej, w 1919 roku. W kolejnych latach powstały inne organizacje, takie jak Caritas (Niemcy – od 1897, Polska – od 1929 roku), które do dziś prowadzą szeroko zakrojoną działalność charytatywną.

5. Organizacje charytatywne wpływają na rozwój społeczny

Działalność charytatywna ma nie tylko aspekt humanitarny, ale również ogromny wpływ na rozwój społeczny. Poprzez inwestowanie w edukację, zdrowie i infrastrukturę, organizacje charytatywne przyczyniają się do podniesienia jakości życia w społecznościach dotkniętych biedą i chorobami.

Najgłośniejszym polskim (ale też międzynarodowym) przykładem organizacji, która od ponad 20 lat wpływa na rozwój społeczny w Polsce, jest Fundacja Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.

6. Wielkość „branży” charytatywnej

Obecnie działalność charytatywna jest jedną z największych branż na świecie. Globalnie, organizacje charytatywne wydają corocznie miliardy dolarów na projekty humanitarne i społeczne. Ich działania obejmują szeroki zakres obszarów, od pomocy w przypadku klęsk żywiołowych, po walkę z ubóstwem i chorobami.

7. Wolontariusze są siłą napędową

Warto zauważyć, że działalność charytatywna opiera się nie tylko na finansowym wsparciu, ale również na sile wolontariatu. Wiele organizacji działa dzięki pracy tysięcy wolontariuszy, którzy ofiarowują swój czas i energię dla dobra innych. To właśnie oni są często niewidocznymi bohaterami, których zaangażowanie i oddanie zmienia życie wielu ludzi.

8. Działalność charytatywna – nasza odpowiedzialność

Ostatni fakt, ale z pewnością nie mniej ważny, to fakt, że działalność charytatywna jest naszą wspólną odpowiedzialnością. Każdy z nas ma potencjał, aby pomóc innym i uczynić ten świat lepszym miejscem. Nie musimy tworzyć wielkich organizacji, a nawet wcale nie musimy ich tworzyć, aby wpływać pozytywnie na życie innych. Nawet najmniejsze gesty dobroci mogą mieć ogromne znaczenie dla ludzi w potrzebie.

Mamy nadzieję, że te osiem faktów nie tylko otworzyło Was na nowe spojrzenie na działalność charytatywną, ale również skłoniło do refleksji nad własnym potencjałem do zmieniania świata. Pamiętajmy, że nawet najmniejszy krok może przyczynić się do ogromnej zmiany.

---

^[i] Michelle Hounslow, Ma’at – Inspired Giving in Ancient Egypt, Global Giving Resource, online: http://www.globalgivingresource.com/blog/maat-inspired-giving-in-ancient-egypt/, dostęp: 5.09.2022.

^[ii] Sarah Bond, Philanthropy in ancient times: some early examples from the Mediterranean, online: https://sofii.org/article/philanthropy-in-ancient-times-some-early-examples-from-the-mediterranean, dostęp: 5.09.2023

^[iii] Ibidem.