Pomnik przyrody. Jak nim zostać?

W świecie roślin istnieją wyjątkowi giganci i wielowiekowi weterani – drzewa, które swoją historią, rozmiarem czy unikalnym znaczeniem dla ekosystemu wyróżniają się na tle innych. Te wyjątkowe okazy często zostają uznane za pomnik przyrody. To nie tylko podkreśla ich wyjątkowość, ale także zapewnia im ochronę prawną. Wpisane w krajobraz miast, lasów czy parków narodowych, stają się świadkami historii i opiekunami bioróżnorodności. 

Co czyni drzewo pomnikiem przyrody?

Status pomnika przyrody przyznawany jest drzewom, które spełniają szczególne kryteria. Nadawanie drzewom statusu pomnika przyrody w Polsce regulowane jest przede wszystkim przez Ustawę o ochronie przyrody. Najważniejsze przepisy odnoszące się do tej kwestii można znaleźć w kilku jej artykułach:

• Art. 6 definiuje, co można uznać za formy ochrony przyrody, w tym pomniki przyrody. Pomniki przyrody to pojedyncze twory przyrody lub ich skupienia, które ze względu na swoją wartość naukową, historyczną, kulturową lub przyrodniczą są objęte ochroną.
• Art. 39 szczegółowo opisuje, jakie obiekty mogą zostać uznane za pomniki przyrody. Zaliczają się do nich między innymi drzewa, które ze względu na swoją urodę, wiek, historyczne znaczenie lub rolę w krajobrazie zasługują na szczególną ochronę.
• Art. 40 i kolejne regulują procedurę wpisywania obiektów do rejestru pomników przyrody, wskazując, że decyzję o wpisie podejmuje odpowiedni organ ochrony przyrody, którym może być wójt (burmistrz, prezydent miasta), marszałek województwa lub minister właściwy do spraw środowiska, w zależności od rodzaju i lokalizacji obiektu.
• Art. 44 określa prawa i obowiązki właścicieli terenów, na których znajdują się pomniki przyrody. Właściciel jest zobowiązany do ochrony pomnika przyrody i może, w określonych przypadkach, ubiegać się o dofinansowanie na prace związane z jego ochroną.

Dlaczego regulacje te są ważne?

Regulacje te są mają ogromne znaczenie dla zachowania biologicznej różnorodności i wartości krajobrazowych Polski. Dzięki nim możliwe jest utrzymanie w dobrym stanie obiektów o wyjątkowych wartościach przyrodniczych, kulturowych, historycznych lub naukowych. Ochrona pomników przyrody przyczynia się również do edukacji ekologicznej społeczeństwa, podnosząc świadomość znaczenia ochrony przyrody i dziedzictwa naturalnego.

Co brane jest pod uwagę podczas nadawania statusu pomnika przyrody?

Wiek

Bardzo stare drzewa są żywymi pomnikami historii. Często mają setki, a nawet tysiące lat, będąc świadkami wielu ważnych wydarzeń i zmian w środowisku naturalnym.

Wymiary

Gigantyczne rozmiary drzewa, zarówno jeśli chodzi o wysokość, jak i obwodu obwód pnia czy zasięg korony, mogą czynić je wyjątkowym i wartym ochrony.

Walory estetyczne i krajobrazowe

Drzewa o niezwykłej urodzie lub te, które stanowią ważny element lokalnego krajobrazu, często są chronione jako pomniki przyrody.

Rzadkość występowania

Rzadkie gatunki drzew, szczególnie te zagrożone wyginięciem, są chronione w celu zachowania bioróżnorodności.

Wartość ekologiczna i naukowa

Drzewa, które pełnią szczególną funkcję w ekosystemie lub mają wyjątkowe znaczenie dla nauki, również mogą zostać pomnikami przyrody.

Pomnik przyrody – korzyści

Wyróżnienie drzewa tytułem pomnika przyrody to nie tylko kwestia prestiżu. Niesie to ze sobą konkretne korzyści, zarówno dla samego drzewa, jak i dla środowiska:

• ochrona prawna – pomniki przyrody są prawnie chronione, co ogranicza możliwość ich uszkodzenia czy usunięcia; dzięki temu mogą przetrwać kolejne pokolenia,
• edukacja i świadomość ekologiczna – drzewa uznane za pomniki przyrody stanowią doskonały materiał edukacyjny i inspirują społeczeństwo do szacunku dla przyrody oraz zainteresowania ochroną środowiska,
• biodywersyfikacja – chroniąc stare i rzadkie drzewa, wspieramy zachowanie bogactwa biologicznego naszej planety,
• walory estetyczne.

Pomnik przyrody – przykłady z Polski

Drzewa uznane za pomniki przyrody w Polsce to żywe skarby natury. Dzięki swojej historii, unikalności lub wyjątkowym cechom zasługują na szczególną ochronę. Oto dwa przykłady.

Dąb „Bartek” – symbol długowieczności

Dąb „Bartek” znajdujący się w Zagnańsku koło Kielc jest jednym z najstarszych i najbardziej znanych drzew w Polsce. Jego wiek szacowany jest na około 680 lat. To czyni go nie tylko świadkiem wielowiekowej historii Polski, ale również symbolem długowieczności i siły. Obwód pnia „Bartka” wynosi 9,85 m, a wysokość to 28,5 m. 

Dąb „Chrobry” w Piotrowicach – pamiątka po królu

Dąb „Chrobry” znajdujący się w Piotrowicach koło Szprotawy (w Borach Dolnośląskich) to także wyjątkowy pomnik przyrody. Nazwany na cześć pierwszego króla Polski, Bolesława Chrobrego, jest żywym symbolem mocy i dumy narodowej. Ten okazały dąb, choć nie jest tak stary jak „Bartek” (ok. 760 lat), również imponuje swoimi rozmiarami – ma 10,04 m obwodu i aż 26 m wysokości.

Wymiary obu kolegów robią wrażenie, ale… UWAGA! nasz Platan Miłości ma w obwodzie 10,35 m, czyli najwięcej! Niestety, wzrostem do nich nie dorósł, bo mierzy na wysokość ok. 20 m. Ale za to jak malowniczo rozrastają się jego konary! 

PS Na niezadane pytanie, czy nasz platan ma status pomnika przyrody, od razu odpowiadamy, że nie. JESZCZE NIE! Niecierpliwie czekamy na decyzję Rady Gminy Mściwojów.